بیماری های قلبی در بارداری

تپش قلب در بارداری: علل، علائم و روش‌های تشخیص و درمان

تپش قلب در بارداری یکی از مشکلات شایع میان بانوان باردار است. این وضعیت، که اغلب در اوایل بارداری و با تغییرات هورمونی همراه است، معمولاً بی‌خطر است اما گاهی می‌تواند منجر به آریتمی‌های قلبی خطرناک شود. در طول دوران بارداری، قلب مادر دچار تغییرات فیزیولوژیک می‌شود که می‌تواند ضربان قلب را افزایش دهد. در صورتی که علت تپش قلب ناشی از کانون‌های آریتمی نهفته باشد، نیاز به بررسی دقیق توسط متخصص قلب و عروق و آریتمی وجود دارد.

تپش قلب در دوران بارداری چیست؟

تپش قلب در بارداری معمولاً به شکل زیر بروز می‌کند:

1. تاکی کاردی سینوسی: افزایش طبیعی ضربان قلب.
   
2. ضربان‌های زودرس دهلیزی: پالس‌های اضافی که گاهی باعث احساس تپش می‌شوند.
   
3. آریتمی ناشی از کانون‌های نهفته: اختلالات ضربانی که می‌توانند خطرناک باشند.
   

در دو حالت اول، اغلب تنها با استراحت و رعایت توصیه‌های پزشک مشکل برطرف می‌شود. اما حالت سوم، ناشی از کانون‌های آریتمی، نیاز به بررسی دقیق و درمان تخصصی دارد.

زمان شروع و شدت تپش قلب در بارداری

• سه ماهه اول: بیشترین تغییرات هورمونی رخ می‌دهد و ضربان قلب در حالت استراحت ممکن است بین 15 تا 20 ضربه در دقیقه بیشتر از حالت عادی باشد.
  
• سه ماهه دوم: نیاز جنین به خون و مواد مغذی افزایش می‌یابد و ضربان قلب مادر 30 تا 50 درصد بیشتر می‌شود.
  
• سه ماهه سوم: بیشترین فشار بر قلب اعمال می‌شود و ضربان قلب تا 90 درصد نسبت به قبل افزایش می‌یابد.

علل تپش قلب در بارداری

1- افزایش حجم پلاسمای خون

در دوران بارداری حجم خون مادر حدود ۴۰ درصد افزایش می‌یابد تا نیاز جنین تأمین شود. این افزایش باعث گشاد شدن رگ‌ها و فشار بیشتر بر قلب می‌شود، که نتیجه آن افزایش طبیعی ضربان قلب است.

2- اختلال الکتریکی در دهلیزها

افزایش حجم خون موجب فشار بر دهلیزها می‌شود و عملکرد کانال‌های الکتریکی قلب را تحت تأثیر قرار می‌دهد، که ممکن است باعث آریتمی دهلیزی گردد.

3- تغییرات هورمونی

سطح هورمون‌های اپی نفرین و آدرنالین در بارداری افزایش می‌یابد که می‌تواند ضربان قلب را بالا ببرد و تاکی‌کاردی ایجاد کند.

4- وجود کانون‌های آریتمی نهفته

برخی افراد از بدو تولد کانون‌های آریتمی دارند که تا پیش از بارداری علائم ایجاد نکرده‌اند. تغییرات فیزیولوژیک بارداری می‌تواند این کانون‌ها را فعال کند.

5- عوامل دیگر

• کم خونی و کاهش اکسیژن رسانی: قلب برای جبران کمبود اکسیژن سریع‌تر کار می‌کند.
  
• استرس و اضطراب: سیستم عصبی را تحریک و ضربان قلب را افزایش می‌دهد.
  
• کم‌آبی بدن: کاهش الکترولیت‌ها فشار بیشتری بر قلب وارد می‌کند.
• تغییر اندازه رحم: نیاز به خون بیشتر برای رشد جنین باعث افزایش ضربان قلب می‌شود.

علائم تپش قلب در بارداری

تپش قلب معمولاً با علائم زیر همراه است:

• ضربان سریع یا نامنظم قلب
  
• سرگیجه و حالت ضعف
  
• سنکوپ یا کوتاه شدن هوشیاری
  
• احساس دلشوره یا نگرانی شدید
  

در صورت مشاهده این علائم، مراجعه فوری به متخصص قلب و عروق و آریتمی الزامی است.

انواع آریتمی در بارداری

یکی از شایع‌ترین انواع آریتمی در زنان باردار تاکی کاردی فوق بطنی (SVT) است که حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد موارد تپش قلب را تشکیل می‌دهد. اگر این آریتمی تکرار شود، نیاز به دارو درمانی یا اقدامات تخصصی دارد.

تشخیص تپش قلب در بارداری

تشخیص دقیق توسط پزشک متخصص اهمیت بالایی دارد تا سلامت مادر و جنین حفظ شود. روش‌های تشخیصی شامل موارد زیر است:

1. معاینه بالینی: بررسی علائم و گوش دادن به صدای قلب.
   
2. نوار قلب (ECG): ثبت فعالیت الکتریکی قلب و تشخیص آریتمی.
   
3. هولتر مانیتورینگ: ثبت ضربان قلب به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت.
   
4. اکوکاردیوگرافی: بررسی ساختار و عملکرد قلب با امواج صوتی.
   
5. آزمایش خون: بررسی کم‌خونی، سطح الکترولیت‌ها و عملکرد تیروئید.
   

توجه داشته باشید که نوار قلب در بارداری به دلیل تغییرات طبیعی بدن مادر ممکن است با نوار قلب عادی تفاوت داشته باشد، اما معمولاً طبیعی و بی‌خطر است.

درمان تپش قلب در بارداری

درمان غیر دارویی

• مدیریت استرس و اضطراب: تمرینات تنفس، یوگا و مدیتیشن.
  
• اصلاح رژیم غذایی: کاهش کافئین، غذاهای پرادویه و نوشابه‌ها.
  
• هیدراته ماندن: نوشیدن آب کافی برای حفظ حجم خون.
  
• استراحت کافی: بهبود تحمل قلب در برابر ضربان بالا.
  

درمان دارویی

در موارد اورژانسی یا آریتمی‌های شدید، داروها باید با دقت انتخاب شوند:

1. آدنوزین: مؤثرترین و کم‌عارضه‌ترین دارو برای SVT در بارداری. نیمه عمر کوتاه و ایمن برای جنین. دوز ۱۲ تا ۱۸ میلی‌گرم تزریق وریدی.
   
2. ورا پامیــل: برای مواردی که آدنوزین مؤثر نباشد. نیمه عمر طولانی‌تر و امکان عبور از جفت، استفاده با احتیاط.
   
3. بتا بلاکرها: تنها در صورت نیاز و غیاب دو داروی قبلی. می‌تواند به جنین برسد و باید زیر نظر پزشک مصرف شود.
   

روش تحریک سیستم واگ

برای کاهش ضربان قلب در تاکی کاردی فوق بطنی، تحریک سیستم واگ تحت مانیتورینگ نوار قلب می‌تواند مؤثر باشد.

اهمیت مراجعه به متخصص قلب

مراجعه به متخصص قلب و عروق و آریتمی معتبر، مانند دکتر پیمان بیدرام در کلینیک تهران، به تشخیص صحیح و مدیریت ایمن تپش قلب در بارداری کمک می‌کند و با استفاده از معاینات دقیق، نوار قلب، هولتر مانیتورینگ و اکوکاردیوگرافی، علت تپش قلب را تشخیص داده و روش درمانی مناسب را ارائه می‌دهند.

جمع‌بندی

تپش قلب در بارداری، معمولاً ناشی از تغییرات طبیعی قلب و هورمون‌ها است و خطر جدی ایجاد نمی‌کند. با این حال، در مواردی که ناشی از آریتمی‌های قلبی باشد، نیاز به بررسی و درمان تخصصی دارد. شناخت علل، علائم و روش‌های تشخیصی و درمانی، همراه با مدیریت استرس و رعایت نکات سبک زندگی، به حفظ سلامت مادر و جنین کمک می‌کند. مراجعه به متخصص قلب و عروق و آریتمی، اطمینان از درمان ایمن و کاهش نگرانی‌های مادر را تضمین می‌کند.