اکوکاردیوگرافی (اکو قلب)، دقیق‌ترین ابزار ارزیابی عملکرد قلب
اکوکاردیوگرافی یا اکو قلب یک روش تصویربرداری پیشرفته و غیرتهاجمی است که با استفاده از امواج صوتی، ساختار و عملکرد قلب را به‌صورت زنده و دقیق نمایش می‌دهد. این تست بدون درد و بدون اشعه انجام می‌شود و نقش کلیدی در تشخیص و پیگیری بیماری‌های قلبی دارد.
پزشک متخصص قلب ممکن است در صورت مشاهده علائمی مانند تنگی نفس، درد قفسه سینه، تپش قلب، خستگی زودرس یا صدای غیرطبیعی قلب، انجام اکو را توصیه نماید. همچنین این روش برای بررسی روند درمان، ارزیابی بیماران با بیماری‌های زمینه‌ای و حتی بررسی سلامت قلب جنین در دوران بارداری کاربرد دارد.
تفاوت اکوقلب با نوارقلب چیست؟
نکته مهم: اکو قلب با نوار قلب (ECG) تفاوت دارد.
ECG فعالیت الکتریکی قلب را می‌سنجد، اما اکو ساختار و عملکرد مکانیکی قلب را نشان می‌دهد.
اکو قلب چه زمانی توصیه می‌شود؟
اکوکاردیوگرافی یا اکو قلب یکی از روش‌های مهم تصویربرداری از ساختار و عملکرد قلب است که پزشک در صورت مشاهده علائم یا شرایط خاص، انجام آن را ضروری می‌داند. در بیمارانی که دچار درد قفسه سینه، تنگی نفس، ورم اندام‌ها یا خستگی غیرطبیعی هستند، این آزمون می‌تواند نقش بسیار مهمی در کشف علت مشکل ایفا کند. همچنین اکو به‌منظور ارزیابی نارسایی قلب، بررسی عملکرد بطن‌ها و تعیین شدت اختلالات پمپاژ قلب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در بسیاری از موارد، جهت تشخیص و پیگیری بیماری‌های دریچه‌ای قلب مانند تنگی یا نارسایی دریچه‌ها، اکو اولین انتخاب تشخیصی است. پس از بروز سکته قلبی نیز انجام این تست به پزشک کمک می‌کند تا میزان آسیب عضله قلب و روند بهبودی آن را بررسی نماید. علاوه‌براین، در بیمارانی که فشار خون بالا یا دیابت دارند، اکو می‌تواند تغییرات ایجادشده در عضله قلب را آشکار سازد.
قبل از انجام برخی جراحی‌ها، مخصوصاً جراحی‌های مهم و طولانی، ممکن است برای ارزیابی استحکام و توان عضله قلب، اکوکاردیوگرافی پیش‌عمل تجویز گردد. همچنین در افراد دارای مشکلات مادرزادی قلب، اکو روش اصلی برای ارزیابی دقیق ساختار قلب و پیگیری وضعیت بیماری به شمار می‌رود.
اکو قلب چه بیماری‌هایی را مشخص می‌کند؟
- نارسایی قلبی و کاهش قدرت پمپاژ
- تنگی یا نشت دریچه‌های قلب
- کاردیومیوپاتی و ضخیم شدن دیواره‌ها
- ایسکمی و آسیب حاصل از سکته قلبی
- نقص‌های مادرزادی
- وجود تجمع مایع اطراف قلب (افیوژن پریکارد)
- لخته داخل قلب
انواع اکو قلب
انواع مختلف اکو وجود دارد که بسته به نیاز بیمار و تشخیص پزشک انتخاب می‌شود:
1️⃣ اکو قلب از روی قفسه سینه (TTE)
- رایج‌ترین و ساده‌ترین روش
- بدون درد و کاملاً سرپایی
- برای ارزیابی عمومی کارکرد قلب و دریچه‌ها
2️⃣ اکو قلب از راه مری (TEE)
زمانی انجام می‌شود که نیاز به تصاویر دقیق‌تر وجود دارد؛ به‌خصوص برای:
- مشاهده لخته در دهلیزها
- بررسی دقیق آئورت
- ارزیابی پس از جراحی دریچه
در این روش، پروب ظریف از دهان وارد مری می‌شود و تصاویر باکیفیت‌تری می‌دهد.
3️⃣ اکو قلب جنین
بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۴ بارداری توصیه می‌شود؛ برای تشخیص:
- نارسایی‌های مادرزادی قلب جنین
- ناهنجاری دریچه‌ها و عروق اصلی
4️⃣ اکو استرس یا اکو ورزش
پیش و پس از فعالیت ورزشی انجام شده و میزان کارکرد قلب تحت فشار را بررسی می‌کند.
آماده‌سازی قبل از اکو قلب
آمادگی بیمار پیش از انجام اکو قلب بسته به نوع تست می‌تواند متفاوت باشد، اما رعایت چند نکته کلی به‌دقت نتیجه کمک می‌کند. اگر قرار است اکو استرس انجام شود، معمولاً توصیه می‌شود از مصرف نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های حاوی کافئین مانند قهوه، چای و نوشابه انرژی‌زا در ساعات قبل از تست خودداری شود، زیرا کافئین می‌تواند ضربان قلب را تحت تأثیر قرار دهد. در خصوص مصرف داروهای قلبی یا سایر داروها نیز لازم است پیش از انجام آزمون با پزشک هماهنگی‌های لازم صورت گیرد تا طبق نظر ایشان، مصرف برخی داروها ادامه یافته یا موقتاً متوقف شود.
در صورتی که اکو از طریق مری (TEE) تجویز شده باشد، معمولاً بیمار باید برای چند ساعت پیش از انجام تست از خوردن و آشامیدن پرهیز کند تا تصویربرداری باکیفیت‌تری انجام شود و همچنین از بروز حالت تهوع جلوگیری گردد. همچنین توصیه می‌شود در روز مراجعه، لباسی راحت و آزاد انتخاب شود تا فرایند قرارگیری پروب اکو و انجام آزمون به‌راحتی انجام گیرد.
اکو قلب چگونه انجام می‌شود؟
بیمار معمولاً به حالت درازکش روی تخت قرار می‌گیرد. ژل مخصوص روی قفسه سینه زده می‌شود و پروب روی ناحیه حرکت داده می‌شود تا تصاویر قلب ثبت گردد. این فرایند:
معمولاً 20 تا 30 دقیقه زمان می‌برد.
بدون درد و بدون اشعه است.
آیا اکو قلب عوارض دارد؟
به‌طور کلی اکوی معمولی قلب یک روش کاملاً ایمن و غیرتهاجمی است و تقریباً هیچ‌گونه عارضه‌ای برای بیمار ایجاد نمی‌کند. این تست تنها با استفاده از امواج اولتراسوند انجام می‌شود و در همان لحظه پس از پایان تصویربرداری، فرد می‌تواند به فعالیت‌های عادی روزمره خود بازگردد.
در نوع اکو از طریق مری (TEE)، ممکن است به‌دلیل عبور پروب از مری، بیمار دچار گلودرد خفیف یا احساس ناخوشی کوتاه‌مدت ناشی از داروهای آرام‌بخش شود؛ با این حال این موارد کاملاً موقتی و قابل کنترل هستند و تحت نظارت تیم درمانی مدیریت می‌شوند.
در اکوی استرس نیز احتمال بسیار کمی وجود دارد که بیمار در حین فعالیت فیزیکی یا دارویی دچار آریتمی یا درد قفسه سینه شود. با این وجود، انجام این تست همواره تحت نظر پزشک متخصص و در محیط مجهز صورت می‌گیرد و به‌محض مشاهده هرگونه علامت غیرطبیعی، تست بلافاصله متوقف شده و اقدامات لازم انجام می‌شود.
تفسیر نتیجه اکو قلب: چه چیزهایی مشخص می‌شود؟
پزشک متخصص از طریق اکو می‌تواند:
- اندازه قلب و ضخامت دیواره‌ها
- میزان پمپاژ و کسر جهشی (EF)
- عملکرد دریچه‌ها
- وضعیت جریان خون
- وجود اختلالات ساختاری
را ارزیابی و برنامه درمان را تعیین کند.
آیا انجام اکو قلب برای جنین ضرر دارد؟
خیر. اکوکاردیوگرافی از امواج صوتی بی‌خطر استفاده می‌کند و هیچ نوع تشعشع خطرناک، مانند اشعه ایکس، در آن به کار نمی‌رود. به همین دلیل انجام اکو در دوران بارداری کاملاً ایمن است و خطری برای مادر یا جنین ایجاد نمی‌کند. درواقع، در برخی شرایط خاص، پزشک برای بررسی دقیق‌تر سلامت قلب مادر یا حتی اکوی جنین جهت ارزیابی عملکرد قلب جنین، این روش را توصیه می‌کند.
سخن پایانی
در مطب دکتر بیدرام انجام اکوی قلب با تجهیزات پیشرفته و محیطی آرام و راحت امکان‌پذیر است تا بیماران بتوانند بدون نگرانی سلامت قلب خود را تحت نظر متخصص کنترل کنند.
اکوکاردیوگرافی یکی از ارزشمندترین ابزارهای تشخیصی در حوزه قلب و عروق است که کمک می‌کند پزشک بیماری‌ها را در مراحل اولیه تشخیص دهد، درمان دقیق‌تر و هدفمندتری ارائه کند و روند بهبودی را ارزیابی نماید. این تست در عین سادگی، حداکثر اطلاعات را در اختیار پزشک قرار می‌دهد و نقش مهمی در حفظ سلامت قلب دارد.
سوالات متداول
1- آیا انجام اکو قلب دردناک است؟
خیر. اکوکاردیوگرافی کاملاً بدون درد است و در طول انجام آن فقط پروبی روی قفسه سینه حرکت داده می‌شود تا تصویر قلب روی مانیتور نمایش داده شود.
2- هر چند وقت یک‌بار باید اکو قلب انجام شود؟
در افراد سالم معمولاً نیازی به تکرار منظم نیست، اما در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، مشکلات دریچه‌ای یا سابقه سکته قلبی، پزشک ممکن است هر ۶ تا ۱۲ ماه یک بار اکو را برای بررسی روند بهبود یا پیشرفت بیماری تجویز کند.
3- آیا اکوکاردیوگرافی روی بدن یا پوست اثری می‌گذارد؟
خیر. اکو از امواج صوتی استفاده می‌کند، نه از اشعه یا مواد حاجب. به همین دلیل، هیچ اثر مضری روی پوست، بدن یا بافت‌های داخلی ندارد و حتی می‌توان آن را چندین بار در سال انجام داد بدون اینکه آسیبی برای بیمار داشته باشد.
4- آیا برای اکوکاردیوگرافی باید ناشتا باشم؟
برای اکو قلب از روی قفسه سینه (Transthoracic) نیازی به ناشتایی نیست. اما اگر پزشک اکو از راه مری تجویز کرده باشد، باید حدود ۴ تا ۶ ساعت قبل از انجام تست چیزی نخورید یا نیاشامید تا خطر تهوع و استفراغ وجود نداشته باشد
بدون نظر